Ders 17
- İçindekiler:
- Fiilin zaman formları
Abhaz dilinin üç zaman formunu zaten biliyoruz:
şimdiki zaman 1 (statik fiiller) -уп
şimdiki zaman II (dinamik fiiller) -оит\\-уеит
geçmiş zaman tamamlanmış -ит.
Diğer zaman formlarıyla da tanışalım.
Geçmiş tamamlanmamış zaman, –он: eki ile oluşturulur: иҟаиҵон
yapıyordu, исфон yiyordum.
Geçmiş tamamlanmış zamanda (-ит eki ile)
tamamlanmış eylem, nihai sonuç vardır.
Geçmiş tamamlanmamış zamanda nihai sonuç yoktur.
Bu atasözünü hatırlayın!
«Ан лыҧҳа' дла'бжьон, аҧҳа' а'мҵқәа
лыҧхьаӡо'н.
Anne kızına öğüt veriyordu, kız ise sinekleri sayıyordu.
Geçmiş belirsiz zaman -н eki ile oluşturulur
Bu zaman formu cümlede bağımsız olarak neredeyse hiç kullanılmaz.
Başka bir zaman formu ile bağlantılı olarak kullanılır.
Bağımsız olmaması, fiile verdiği tamamlanmamış anlamdan kaynaklanır.
Karş.: изга'н aldım ve...; ибфа'н yedin ve...
Gelecek zaman -п: eki ile oluşturulur: иҟасҵа'п yapacağım; исфа'п yiyeceğim; изҩы'п yazacağım, сца'п gideceğim.
Hatırlatalım! Eğer fiilin kökü -а ile bitiyorsa
Abhaz dilinin fonetik kurallarına göre -aya (a+ek-уа(ит)) birleşimi
-уо veya –o. (a+ya//ay+a = oy//o) verir.
иa, aи, аиа birleşimleri иe, eи, e varyantlarını verir.
| Zaman formları tablosu |
|---|
| Zaman formları | ekler | örnekler |
|---|---|---|
| şimdiki zaman statik | -уп | сгылоуп |
| şimdiki zaman dinamik | -оит, -уеит | бгылоит, быҧшуеит |
| geçmiş zaman tamamlanmış | -ит | уаҧхьеит, уҧшит |
| geçmiş zaman tamamlanmamış | -он | ибон, ифон |
| geçmiş zaman belirsiz | -н | илбан, илфан |
| gelecek zaman | -п | иҟасҵап, исфап |
Alıştırma 1
Eksik kelimeleri doldurun
| şimdiki zaman statik | сгы'лоуп duruyorum, сио'уп yatıyorum |
| şimdiki zaman dinamik | ... |
| geçmiş zaman tamamlanmış | ... |
| geçmiş zaman tamamlanmamış | ... |
| geçmiş zaman belirsiz | ... |
| gelecek zaman | ... |
Alıştırma 2
Eksik kelimeleri doldurun
| şimdiki zaman dinamik | са'пхьоит okuyorum, сны'ҟәоит yürüyorum, сыҩна'лоит giriyorum |
| geçmiş zaman tamamlanmış | ... |
| geçmiş zaman tamamlanmamış | ... |
| geçmiş zaman belirsiz | ... |
| gelecek zaman | ... |
Alıştırma 3
Eksik kelimeleri doldurun
| şimdiki zaman dinamik | исшәы'сҵоит (kıyafet) giyiyorum, исҵоит öğretiyorum, (и)иго'ит alıyor |
| geçmiş zaman tamamlanmış | ... |
| geçmiş zaman tamamlanmamış | ... |
| geçmiş zaman belirsiz | ... |
| gelecek zaman | ... |
Yeni kelimeler ve ifadeler.
аиара' yatmak, сио'уп yatıyorum, биоуп sen (k) yatıyorsun.
ашәҟәы'ҩҩы yazar.
Ашәҟәы'ҩҩы ашәҟәы' иҩи'т.
Yazar kitap yazdı.
ауасҭа' usta. Ауасҭа' иу'с иды'руеит.
Usta işini bilir.
Alıştırma 4
Cümleleri çevirin ve zaman formlarını belirleyin.
1. Абиблиоте'каҟны ашәҟәы' зге'ит.
2. Ари' ашәҟәы' са'ҧхьоит, нас абиблиотекахь изгоит.
3. Ари сҩыза бзиа лоуп.
4. Иахьа ауасҭа дызбон.
5. Уи ашәҟәы бзиан.
6. Ари аҩы аҩныҟа изгап.
(Yanıtlar)
Alıştırma 5
Aşağıdaki fiillerin zaman formlarını belirleyin:
(Bu derse ilişkin gramer yorumlarını bir kez daha gözden geçirmeniz faydalı olacaktır).
| изгал | gelecek zaman | дыҧшит | |
| саҧхьон | ... | даауеит | |
| бгылан | иҟасҵап | ||
| иуфал | илбон | ||
| ицеит | ҳцоит | ||
| избап | ирфеит | ||
| сааит | сгылоуп | ||
| дзысон |
Alıştırma 6
Fiilin öznesi (kişi) belirleyin:
| бгылоит → бара | ирдыруан → ... |
| ифон → ... | иҟалҵап → ... |
| сиоуп → ... | ишәымоуп → ... |
| иргеит → ... | иааргеит → ... |
| иаҳҵап → ... | ирҩуан → ... |
Alıştırma 7
Abhaz diline çevirin.
1. Yazar kitap yazıyor.
2. Ben yatacağım, sen (k) Akhra'yı okula götür.
3. Ödevimi sonra yapacağım.
4. Birisi eve girdi ve parayı aldı.
5. Dün o buradaydı.
6. Bu ödevi iyi öğrendi.
7. Bu eti yiyeceğim.
(Yanıtlar)
Абзиараз!
Comments powered by Disqus.